De resultaten van het referendum van maandag zijn binnen en het voorstel om dictatoriale bevoegdheden toe te kennen aan de usurperende president van Tunesië, Kais Saied, kreeg 94,7% ja-stemmers.

Het is waar dat slechts een derde van de stemgerechtigden daadwerkelijk aan de stemming heeft deelgenomen en dat de meeste oppositiepartijen tot een boycot hebben opgeroepen. Maar niemand werd verhinderd te stemmen: de reden waarom de oppositie haar aanhangers opriep zich van stemming te onthouden, was dat zij wisten hoe erg zij zouden verliezen.

Hoe heeft het zover kunnen komen? Elf jaar geleden was Tunesië de bakermat van de "Arabische lente", een golf van meestal geweldloze democratische revoluties in de Arabische wereld. Sommige revoluties werden met bloed overgoten (Bahrein, Egypte), andere mondden uit in langdurige burgeroorlogen (Libië, Syrië, Jemen), en nog andere liepen af met een sisser (Algerije, Marokko). Maar de Tunesische revolutie heeft het overleefd.

Ze heeft echter niet gedijt. Tunesië heeft in de afgelopen elf jaar tien regeringen gehad, die allemaal werden verlamd door het feit dat de grootste partij, met meer dan een derde van de zetels in het parlement, een islamitische partij was met de naam Ennahda (Renaissance).

De aan de Moslimbroederschap gelieerde groep was "gematigd" in islamitische kringen, maar haar leiders leefden in ballingschap tot de omverwerping van de lang heersende dictator Zine al-Abidine Ben Ali in 2011. De groep veroverde al snel een derde van de stemmen (vooral van ouderen) en werd de onmisbare kern van elke coalitie die een parlementaire meerderheid hoopte te behalen.

Ennahda was gematigd, maar door zijn islamitische prioriteiten was samenwerking met de seculiere politieke partijen een voortdurende touwtrekkerij, zodat de coalities nooit lang standhielden en er maar weinig gedaan werd. De economie haperde, de werkloosheid steeg, en het was niet alleen de islamitische partij die de schuld kreeg, maar de democratie in het algemeen.

In Egypte gebeurde ongeveer hetzelfde, alleen veel sneller. De democratische revolutie slaagde, dictator Hoessein Mubarak werd in 2011 ten val gebracht - en de eerste vrije verkiezingen brachten een islamitische partij aan de macht.

Helaas maakten de beginselen van de "Partij voor Vrijheid en Rechtvaardigheid" van de Moslimbroederschap samenwerking met seculiere democratische krachten onmogelijk, zodat het leger een alliantie sloot met de seculiere democraten en deze in 2013 omverwierp. Vervolgens verraadde het ook de goedgelovige seculiere democraten, en generaal Abdel Fatah el-Sisi regeert sindsdien onbetwist.

In het Tunesië van 2022 is de dictator in wording een voormalig professor in de rechten, Kais Saied. Hij werd drie jaar geleden bij vrije verkiezingen tot president gekozen en regeerde tot 2021 als een legitieme en gezagsgetrouwe president. Maar toen de woede van de bevolking over het vastgelopen parlement toenam, zag hij een kans.

Afgelopen juli ontsloeg hij de premier, schorste het parlement en begon per decreet te regeren. Twee maanden geleden gaf hij zichzelf de bevoegdheid om rechters naar believen te ontslaan, en prompt ontsloeg hij 57 van hen. En deze maand organiseerde hij het constitutionele referendum dat al deze veranderingen permanent maakt.

De vormen en rituelen van de democratie worden in acht genomen, maar de nieuwe realiteit is een autocratische heerser die waarschijnlijk zijn eigen herverkiezing voor onbepaalde tijd kan regelen - hoewel hij uiteindelijk ook de oude politiestaat zal moeten herscheppen om te voorkomen dat er verzet onder de bevolking ontstaat.

De trieste waarheid is dat Kais Saied, een voormalig professor in de rechten, voor het ogenblik de steun heeft van de grote meerderheid van de elf miljoen Tunesiërs. Uit een recente opiniepeiling blijkt dat 81% van de Tunesiërs de voorkeur geeft aan een sterke leider en dat het 77% niet uitmaakt of die leider al dan niet wordt verkozen, zolang de economie maar banen schept en een fatsoenlijke levensstandaard oplevert.

Dezelfde opiniepeiling, uitgevoerd door "Arab Barometer", een onderzoeksnetwerk dat gevestigd is aan de Princeton-universiteit, wees uit dat soortgelijke meerderheden ten gunste van een sterke-mensen-regering bestaan in bijna alle andere Arabische landen. In slechts één Arabisch sprekend land, Marokko, zijn de meeste mensen het oneens met de stelling dat een land een leider nodig heeft die "de regels kan buigen" om dingen gedaan te krijgen.

De Arabische wereld is de minst democratische regio ter wereld omdat de Arabieren zijn gaan geloven dat de economie in een democratie zwak is. Dit is een bizarre overtuiging, aangezien bijna alle rijkste landen ter wereld democratieën zijn, maar het klinkt Arabieren juist in de oren omdat hun democratieën helemaal niet goed werken.

De waarheid is dat ze niet goed werken voor de Arabieren, omdat de Arabische democratieën meestal gesaboteerd en vaak verlamd worden door de zero-sum competitie tussen twee rivaliserende revolutionaire bewegingen, democratische en islamistische. Daar is op korte termijn geen oplossing voor.

Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer