Jego rodzice, święty Bazyli Starszy i święta Emmelia, byli znani ze swojej pobożności i działalności charytatywnej, wychowując rodzinę, w której było kilku świętych, takich jak jego rodzeństwo Grzegorz z Nyssy i Makryna Młodsza.

Wczesna edukacja i życie monastyczne

Bazyli otrzymał rozległe wykształcenie, studiując retorykę pod kierunkiem Libaniusa w Konstantynopolu, a później na Uniwersytecie Ateńskim. Po ukończeniu studiów początkowo rozpoczął karierę prawniczą.

Dużo podróżował po Palestynie, Egipcie i Syrii, aby poznać monastycyzm, zanim założył wspólnotę w pobliżu Annesi w posiadłości swojej rodziny. Tutaj opracował wytyczne dotyczące wspólnego życia monastycznego, które kładły nacisk na posłuszeństwo, pracę fizyczną i dobroczynność na rzecz ubogich.

W 370 r. Bazyli został mianowany biskupem Cezarei po tym, jak służył jako asystent administracyjny Euzebiusza, poprzedniego biskupa. Stał się wybitnym obrońcą chrześcijaństwa nikejskiego przed arianizmem - herezją, która zaprzeczała pełnej boskości Chrystusa. Jego pisma teologiczne zawierały znaczące traktaty, takie jak "O Duchu Świętym", w których wyartykułował kluczowe doktryny dotyczące Trójcy Świętej.

Przywództwo Bazylego w tym burzliwym okresie obejmowało nie tylko debaty teologiczne, ale także praktyczne reakcje na kwestie społeczne. Założył instytucje opiekujące się ubogimi i organizował pomoc w czasie klęsk głodu. Jego zaangażowanie w ortodoksję często stawiało go w sprzeczności z cesarzem Walensem, który wspierał arianizm; jednak Bazyli pozostał niezłomny w swoich przekonaniach pomimo gróźb wygnania lub przemocy ze strony władz cesarskich.

Św. Bazyli zmarł 1 lub 2 stycznia 379 r. n.e. z powodu komplikacji zdrowotnych zaostrzonych przez jego ascetyczny styl życia. Został zapamiętany jako jeden z największych teologów chrześcijaństwa i jest czczony jako święty zarówno we wschodniej tradycji prawosławnej, jak i zachodniej tradycji katolickiej. Jego wkład znacząco ukształtował chrześcijańską doktrynę dotyczącą Trójcy Świętej i ustanowił trwałe praktyki w społecznościach monastycznych.