Binnen de geologische gemeenschap woedt al tien jaar een oorlog over hoe we het tijdperk waarin we nu leven moeten noemen, en een internationaal panel van twee dozijn vooraanstaande geologen heeft eindelijk zijn oordeel geveld. We leven uiteindelijk niet in een nieuw geologisch tijdperk. Het Antropoceen (het 'menselijke' tijdperk) is nu, in de termen van George Orwell, 'oldspeak'.

Vroeger was 'Holoceen' de geaccepteerde term voor de periode waarin we nog steeds leven, die begon toen de gletsjers zich meer dan twaalfduizend jaar geleden begonnen terug te trekken. Maar naarmate de invloed van menselijke activiteiten op elk aspect van het mondiale milieu toenam, begon een groep (vooral jongere) wetenschappers te pleiten voor een nieuwe naam: het 'Antropoceen'.

De nieuwe naam zou rekening houden met de verviervoudiging van de menselijke bevolking sinds 1940, de vertienvoudiging van het energieverbruik sinds 1930, de versnellende invloed van dat energieverbruik op het klimaat en onze aandacht beter richten op onze eigen invloed op het Systeem Aarde. Maar het stuitte op hevig verzet.

Voor sommige tegenstanders klonk de voorgestelde nieuwe naam te aanmatigend, zelfs arrogant. Anderen maakten bezwaar op procedurele gronden, en er waren er zeker die het gewoon te 'woke' vonden.

Het gedrag van Philip Gibbard, secretaris-generaal van de International Commission on Stratigraphy, hielp niet echt. "De beslissing is definitief," kraaide hij. "Er zijn geen openstaande kwesties die opgelost moeten worden. Zaak gesloten." Zwijgen en gaan zitten, met andere woorden.

Maar dit was geen ruzie tussen een groep wetenschappers die geloven dat de activiteiten van de mens het gedrag van het hele systeem Aarde veranderen, en een andere groep die dat niet gelooft. De interne debatten gingen over de vraag of wat er gebeurt de status van een geologisch tijdperk verdient en wanneer het echt is begonnen.

Waarom koos het pro-'Antropoceen' team bijvoorbeeld de jaren 1950 als het begin van het tijdperk? Ja, er was een golf van verbranding van fossiele brandstoffen, gebruik van kunstmest en fall-out van atoombommen in de jaren '50, maar waarom niet 5000 jaar geleden, toen het mondiale klimaat voortijdig stopte met afkoelen en in plaats daarvan begon te klimmen?

De tienduizend jaar durende warme periodes die ongeveer elke honderdduizend jaar voorkomen worden 'interglacialen' genoemd, en de periode waarin we ons nu bevinden heet het 'Holoceen'. Net als de dertig voorgaande begon het met een enorme temperatuurstijging. De gemiddelde wereldwijde temperatuur steeg wel 7°C of 8°C, zelfs iets warmer dan nu.

De gemiddelde temperatuur op aarde zou dan normaal gesproken aan een langzame, onophoudelijke daling zijn begonnen, tot de gletsjers zich ongeveer 10.000 jaar later weer begonnen te vormen. Dat is al een hele tijd geleden, want dit interglaciaal begon officieel 11.700 jaar geleden. Er zou al permanente sneeuw liggen, misschien jonge gletsjers, in het noordoosten van Noord-Amerika.

Maar deze keer hervormen de gletsjers zich niet; in feite smelten ze. Dat komt omdat ongeveer 5.000 jaar geleden de gemiddelde temperatuur wereldwijd niet meer daalde, maar weer begon te stijgen.

Dat was onlogisch - totdat Bill Ruddiman, een Amerikaanse paleontoloog, erop wees dat dit het moment was waarop de mens op grote schaal landbouw begon te bedrijven. Er waren er eerst maar een paar miljoen, maar ze kapten veel bomen (kooldioxide), ze temden veel koeien en schapen (methaan uit boeren en scheten) en ze verbouwden veel rijst (nog meer methaan).

Na een paar duizend jaar hadden ze genoeg broeikasgassen vrijgemaakt om de gemiddelde temperatuur wereldwijd met een volle graad Celsius te laten stijgen. Daarom gaan we nu niet terug naar de volgende grote ijstijd. In feite is de hele ijstijd voorgoed afgeblazen.

Eerlijk gezegd kan het de meeste mensen niet schelen hoe de geologen deze episode in de lange geschiedenis van de aarde uiteindelijk gaan noemen. Alle anderen zullen het het Antropoceen noemen omdat de mens nu echt de baas is over wat er gebeurt met de globale temperatuur, het zeeniveau en al de rest, of we dat nu wilden of niet.

Het Antropoceen is geen schaamlap. Het is gewoon wat de planeet op dit moment aan het doen is. WIJ zijn wat de planeet nu doet. De enige relevante vraag is of het menselijk ras op de een of andere manier door mag gaan, wat de manier is waarop alle evolutie werkt.


Meer controle over de uitkomst van ons eigen evolutie-experiment, wat het Antropoceen erkent en belichaamt, is geen slechte zaak. Zoals Johan Rockström, directeur van het Potsdam Instituut voor Klimaatonderzoek, het verwoordde:

"We zijn nu gewoon zo groot en zo dominant dat we nu het voertuig moeten besturen. Op dit moment zitten we daar maar wat en beseffen we niet echt dat wij nu degenen zijn met de hefbomen. Het is tijd om ze te gebruiken."

Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer